Muzyka jest jednym z głównych filarów Festiwalu Re:tradycja – Jarmark Jagielloński. Tradycyjną oraz inspirowaną tradycją muzykę polską i zagraniczną odnajdziemy w programie w formie koncertów, potańcówek czy warsztatów. Od 8 lat festiwalowi towarzyszy także specjalna produkcja – koncert re:tradycja, który 18 sierpnia otworzy festiwalową scenę muzyczną. Podczas wydarzenia artyści polskiej sceny muzycznej spotkają się z kontynuatorami muzyki tradycyjnej. Festiwal Re:tradycja – Jarmark Jagielloński odbędzie się w dniach 18–20 sierpnia 2023 r.
Koncert re:tradcyja
Piątkowy wieczór otworzy festiwalowa produkcja specjalna, czyli koncert re:tradcyja, który w tym roku wypełnią dźwięki pochodzące z tradycji polskiej części Polesia.
Polesie to kraina na styku Polski, Ukrainy i Białorusi. Przenikanie się kultur, języków i wyznań zapisało się także w dziedzictwie muzycznym tego regionu. Przez lata bogaty alfabet tradycyjnego śpiewu i muzyki instrumentalnej polskiej części Polesia blakł, zdawał się znikać i odchodzić w zapomnienie. Pojawiły się jednak osoby, które postanowiły litery tej tradycji nadpisać i uwidocznić, przepisać je od nowa, zachowując jednak ich dawny styl oraz charakter.
Podczas tegorocznego koncertu re:tradycja organizatorzy postanowili zaprezentować efekty pracy nad muzycznym dziedzictwem Polesia Zachodniego i przedstawić je w nowych, przygotowanych specjalnie na Festiwal odsłonach. Piątkowy wieczór festiwalowy wypełnią dźwięki Poleskiego Składu Smyczkowego oraz śpiew zespołu Polesie_PL. Prezentowana przez nich tradycja regionu spotka się z aranżacjami międzynarodowej sławy kompozytora Atanasa Valkova i improwizacjami śpiewaczymi Jagody Valkov.
Atanas Valkov
Atanas Valkov to polski kompozytor i pianista pochodzenia bułgarskiego, który czerpie inspiracje z różnych źródeł: folkloru polskiego i bałkańskiego (ze względu na swoje korzenie rodzinne), muzyki elektronicznej, współczesnej oraz jazzu. Oryginalne kompozycje Atanasa są doceniane zarówno w Polsce, jak i na świecie. Jest m.in. twórcą aranżacji, kompozycji i producentem albumu „Transorietnal Orchestra” Kayah, za który otrzymał platynową płytę. We współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) wyprodukował album „Ambition”. Odpowiadał również za przygotowanie muzyki do „Legend Polskich” – cyklu filmów krótkometrażowych w reż. T. Bagińskiego. Znany jest także jako twórca muzyki do filmów i seriali. W czasie koncertu wystąpi z żoną – Jagodą Valkov – artystką, scenografką filmową, teatralną, fotografką i intuicyjną wokalistką, która wykorzystuje różnorodne techniki śpiewu.
Poleski Skład Smyczkowy
Poleski Skład Smyczkowy tworzą praktycy i kontynuatorzy polskiej muzyki tradycyjnej znani z wielu projektów muzycznych oraz inicjatyw artystycznych, badawczych i edukacyjnych. Sięgnęli oni po repertuar szerokiej krainy nadbużańskiego Polesia, czerpiąc z bogatego tygla muzycznego tych stron. Grane przez nich melodie są pamiątką wielokulturowego sąsiedztwa i dialogu trzech kultur: polskiej, ukraińskiej oraz żydowskiej, a także znakiem przemian kultury i gustów mieszkańców Polesia w I połowie XX wieku.
– Ostatecznie jest to nasze wyobrażenie o smyczkowej muzyce Polesia, zaginionej w pomroce czasu. Muzyka, którą gramy, to wybór tradycyjnych melodii z regionu z I połowy XX wieku zarówno starych tańców i pieśni weselnych, jak i nowości muzycznych przybywających ze świata na wieś poleską na płytach szelakowych – opowiadają artyści Poleskiego Składu Smyczkowego.
Poleski Skład Smyczkowy wystąpi w składzie: Mateusz Niwiński – skrzypce; Paula Kinaszewska – skrzypce; Piotr Herda – skrzypce, sekund; Bartek Wożniak – skrzypce barytonowe; Agnieszka Niwińska – bęben, baraban; Jan Tarkowski – wiolonczela.
Zespół Polesie_PL
Zespół Polesie_PL został stworzony przez śpiewaczki, które mają duże doświadczenie związane ze śpiewem wschodniej Polski oraz Ukrainy. Na repertuar zespołu składają się pieśni przekazane przez ostatnie śpiewaczki regionu oraz utwory odtworzone z nagrań archiwalnych. Są to pieśni weselne, zalotne i miłosne, przyśpiewki, kołysanki i pieśni chrzcinne, a także unikalne swańki i wołodarki, wykonywane na przełomie zimy i wiosny. Praca nad pieśniami zapisanymi na starych taśmach, tak by nie zatracić ich specyficznego, lokalnego stylu, bazuje zarówno na intuicji, jak i wcześniejszych doświadczeniach muzycznych członkiń zespołu – Agnieszki Szokaluk, Julity Charytoniuk oraz Ewy Grochowskiej.
Duża część repertuaru, który będzie można usłyszeć podczas koncertu, pochodzi z archiwalnych nagrań z lat 50. i 60. XX wieku, w których zarejestrowano śpiew kobiet urodzonych pod koniec XIX wieku i na przełomie stuleci. Są to między innymi: Maria Kałużna z Orchówka (ur. 1894), śpiewaczka z bardzo bogatym repertuarem zwłaszcza przyśpiewek oraz pieśni weselnych w języku polskim i w miejscowej gwarze ukraińskiej, Maria Majówka (ur. 1914) z Bukowej Wielkiej i inne. Impulsem do założenia Poleskiego Składu Smyczkowego było natomiast spotkanie z Edmundem Brożkiem z Włodawy (ur. 1926), najpewniej jedynym czynnym obecnie skrzypkiem wykonującym dawne melodie tego regionu. Ważnym źródłem repertuaru grupy stały się archiwalne nagrania wspomnianych śpiewaczek, a także muzykantów poleskich – skrzypka Pawła Słowika z Ryczki (ur. 1905), harmonisty Kazimierza Rożkowskiego z Orchówka (ur. 1900) oraz ukraińskich skrzypków zza Bugu.
Informacje praktyczne:
Kiedy: 18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 19.30–21.00
Gdzie: Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem
Wstęp wolny
Program muzyczny festiwalu
Potańcówka
18 sierpnia 2023 (piątek)
21.00 | Potańcówka | Hajda Banda / Гайда Банда, Janusz Prusinowski Trio + Goście | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem
Scena potańcówkowa Festiwalu to miejsce szczególne. Występują na niej kapele grające na żywo tradycyjną muzykę taneczną. Piątkowy wieczór wypełnią podlaskie i poleskie melodie grane przez zespół Hajda Banda / Гайда Банда, a także repertuar wykonywany przez Janusz Prusinowski Trio, który podczas Festiwalu wystąpi z zaproszonymi gośćmi.
Puuluup, Lolomis
19 sierpnia 2023 (sobota)
19.30–22.30 | Puuluup [EST]; Lolomis [FRA] | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem
Estońska grupa Puuluup zapozna słuchaczy z brzmieniem talharpy – tradycyjnego instrumentu kojarzonego niegdyś głównie ze szwedzką częścią społeczności wyspy Vormsi. Znana od średniowiecza talharpa cudem przetrwała do XX wieku, by od początku obecnego stulecia zacząć przyciągać coraz większe rzesze zainteresowanych jej oryginalnym dźwiękiem. Oryginalności zdecydowanie nie zabraknie też w czasie występu zespołu Puuluup, który choć bazuje na tradycyjnych instrumentach, to jednak znajduje dla nich zupełnie nowe i zaskakujące miejsce w swojej muzyce. Własne kompozycje, współczesne, satyryczne teksty, efekty elektroniczne oraz eksperymentalne techniki gry to tylko część z niespodzianek, którymi uraczą słuchaczy Ramo Teder i Marko Veisson. Artyści z zespołu Puuluup w trakcie Festiwalu poprowadzą również warsztaty instrumentalne oraz warsztat estońskiego tańca labajalg.
Drugim koncertem wieczoru będzie występ francuskiego zespołu Lolomis. Tworzona przez nich fuzja różnorodnych dźwięków, języków i emocji nie pozwala przypisać ich do jednego gatunku muzycznego. Teksty śpiewane przez charyzmatyczną wokalistkę Romane Claudel-Ferragui są zapożyczane z tradycji wielu odległych od siebie krańców Europy. Natomiast fuzja dźwięków akustycznych i elektronicznych to zasługa harfistki Elodie Messmer, flecisty Stéliosa Lazarou oraz perkusisty Louisa Delignona. Ich muzyka tworzy tło dla opowiedzenia historii o miłości, życiu i śmierci oraz udowadnia, że czasami nie ma potrzeby stawiania granic dla własnej wyobraźni. Nowoczesne brzmienie, oparte o tekstowe inspiracje tradycją, nasycenie, zamaszystość i tajemnica – to tylko kilka haseł, którymi można próbować opowiedzieć o tym, co czeka słuchaczy 19 sierpnia na Scenie Festiwalu.
Potańcówka
22.30 | Potańcówka | Orkiestra Jarmarku Jagiellońskiego, Cmolaskie Chłopoki, Kapela Batareja | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem
Potańcówkę otworzy występ Orkiestry Jarmarku Jagiellońskiego. Zaraz po niej usłyszymy Kapelę Cmolaskie Chłopoki oraz Kapelę Batareja. Dzięki tym składom wybierzemy się na wyprawę od Suwalszczyzny, przez Lubelszczyznę, po Podkarpacie.
Wernyhora
20 sierpnia 2023 (niedziela)
14.00–15.00 | Wernyhora [POL] | Bazylika oo. Dominikanów, Złota 9
Co roku niedzielny program muzyczny rozpoczyna się koncertem w zabytkowych wnętrzach Bazyliki oo. Dominikanów. Tym razem przestrzeń tę wypełni swoją muzyką zespół Wernyhora. Pochodzące z Sanoka trio zabierze słuchaczy do muzycznego świata Bojków, który dla siebie i słuchaczy odkrywa wokalistka grupy – Daria Kosiek. Towarzyszą jej grający na instrumentach historycznych Anna Oklejewicz oraz Maciej Harna. Daria, jako wnuczka wysiedlonych z Bieszczad Bojków, stara się odszukiwać melodie, które mogły być niegdyś śpiewane przez jej przodków. Przywraca do życia oryginalne melodie i teksty, które opatrzone zostają nowymi aranżacjami muzycznymi. W utworach Wernyhory bogactwo emocji spotyka się z przemyślaną oszczędnością formy. Nie chodzi tu o dokładną rekonstrukcję, ale o poszukiwanie własnych sposobów przedstawiania dźwięków przeszłości.
Odpoczno; Balkan Taksim
19.30–22.30 | Odpoczno [POL]; Balkan Taksim [ROU] | Scena Festiwalu, Błonia pod Zamkiem
Scena Festiwalu to miejsce, w którym tradycja łączy się ze współczesnością, to co kolektywne i wyrastające z doświadczeń wspólnotowych, z tym, co autorskie i indywidualne. Takimi drogami poruszają się też grupy, które wystąpią przed publicznością Festiwalu podczas niedzielnego wieczoru. Zespół Odpoczno to kompilacja osób o różnych fascynacjach i bagażach doświadczeń muzycznych, wizjach oraz pomysłach na to, jak współczesnym językiem można mówić o tym, co tworzone było niegdyś na polskiej wsi. Tradycyjne melodie, pochodzące z muzyki opoczyńskiej to silna baza, która jest następnie łączona z nowymi brzmieniami. Mozaika ta nie powstawała łatwo – jest wynikiem wielu eksperymentów i poszukiwania odpowiednich efektów, które stworzą spójną całość z rzetelnie eksplorowaną tradycją. Muzycy dali sobie czas na przeprowadzenie tych poszukiwań, stosowanie metody prób i błędów, poznawanie folkloru opoczyńskiego i otwieranie się na jego reinterpretację. Dźwięk tradycyjnych melodii skrzypcowych w wykonaniu Marcina Lorenca przeplatany jest brzmieniem gitary Marka Kądzieli i perkusji Piotra Gwadery. Uzupełnienie stanowi śpiew Joanny Szczęsnowicz oraz wyraziste efekty elektroniczne.
Drugą propozycją wieczoru będzie rumuński zespół Balkan Taksim. Multiinstrumentalista Sașa-Liviu Stoianovici oraz odpowiedzialny za elektronikę Alin Zăbrăuțeanu odwołują się do złożonego dziedzictwa bałkańskiego. Wśród ich inspiracji znajdują się utwory serbskie, macedońskie, bułgarskie, albańskie, tureckie czy arumuńskie. Sașa-Liviu podróżował przez różne zakątki Bałkanów, poznając lokalnych instrumentalistów oraz śpiewaków. W poszukiwaniu muzykantów był m.in. w rejonie Botoszanów, nagrywał też pieśni i opowiadania Arumunów, odwiedzał także Anatolię, w której zetknął się z tureckim sazem. Utwory wykonywane przez Balkan Taksim niekiedy zachowują oryginalny tekst pieśni i część jej linii melodycznej, innym razem opierają się głównie na szorstkim brzmieniu tradycyjnych instrumentów. Podstawa ta jest następnie na nowo aranżowana, by w połączeniu z charakterystycznym śpiewem wokalisty pokazać nam fragment pełnego niuansów muzycznego pejzażu Bałkanów i sąsiadujących z nimi regionów.
Koncertową Scenę Festiwalu poprowadzi Magdalena Tejchma (Radiowe Centrum Kultury Ludowej, Polskie Radio), a za noc potańcówkową będzie odpowiadać Ewa Grochowska.
To oczywiście tylko część atrakcji przygotowana przez organizatorów. W programie Festiwalu nie zabraknie koncertów, wystaw, kina oraz warsztatów dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Ponadto wszyscy miłośnicy sztuki ludowej i rzemiosła będą mieli okazję spotkać się z twórcami i nabyć ich wyroby. Program wydarzenia można śledzić na stronie retradycja.eu. Wkrótce kolejne ogłoszenia.
